Mediacja daje przestrzeń do wypowiedzenia oraz podzielenia się tym na co w sądzie nie będzie miejsca i czasu – rozmawiamy z Weroniką Karwowską

O tym czym jest mediacja i jaką rolę pełni w sprawach okołorozwodowych rozmawiamy z psychologiem i mediatorem sądowym Weroniką Karwowską.

Czym jest mediacja?

Mediacja jest rozmową stron np. małżonków, w trakcie której dąży się do rozwiązania konfliktu i znalezienia porozumienia pomiędzy stronami. Mediacja jest pomocna we wszelkich problemach i sporach między ludźmi natomiast postaram się zająć tematem mediacji rodzinnych.

Liczba rozwodów stale rośnie. Niezależnie od tego jakie są powody rozstania, proces ten dla większości rozwodzących się małżeństw jest swego rodzaju traumą. Nikt przecież nie decyduje się na wspólne życie z perspektywą rozstania. Osobom rozwodzącym się więc towarzyszy wówczas szerokie spektrum emocji. Oprócz opracowania strategii rozstania w kontekście technicznym, niezbędne jest również zadbanie o stan psychiczny. Możliwość skorzystania z mediacji pomaga stronom przejść ten okres w bardziej przystępny sposób.

Czyli bez kłótni i wzajemnego obwiniania się?

Proszę sobie wyobrazić, że małżeństwo z 15 letnim stażem, dwójką nastoletnich dzieci, prowadzących wspólne gospodarstwo domowe, posiadających wspólne marzenia i wizje- rozstaje się. Nie ma możliwości, aby nie było tam: rozczarowania, żalu, smutku, złości, obawy, ogólnie wszystkiego tego co nazywamy cierpieniem. Zawsze są to kwestie bardzo złożone, zahaczające o stan psychiczny i emocjonalny zarówno rozwodzących się małżonków jak i ich dzieci. Mediacja daje przestrzeń do wypowiedzenia oraz podzielenia się tym na co w sądzie nie będzie miejsca i czasu.

Jak zatem wygląda spotkanie mediacyjne?

Mediator zaprasza na spotkanie ( w przypadku mediacji skierowanej przez sąd) lub strony same zgłaszają się do mediatora (tzw. mediacje umowne). Strony zaproszone są do rozmowy, w trakcie której dąży się do znalezienia porozumienia. Uczestnicy spotkania mają przestrzeń do uzewnętrznienia swoich emocji w bezpiecznej atmosferze. Mediator dba o zachowanie granic. Możemy powiedzieć, że posiedzenie mediacyjne w pewnej jego części stanowi  formę terapii, dlatego mediacje rodzinne prowadzone są głównie przez psychologów. Porozumienie wypracowane przez strony w obecności mediatora winno być akceptowalne i satysfakcjonujące dla obu stron.

Zwaśnieni małżonkowie nie muszą obawiać się, że mediator będzie trzymał stronę „tego drugiego”?

Wszystko co poruszane jest na spotkaniach mediacyjnych jest poufne. Mediator nie ujawnia tego co słyszał osobom trzecim ani instytucjom, nie staje po żadnej ze stron; nie wyróżnia żadnej z nich. Strony w mediacji mają równe prawa i są traktowane jednakowo. Mediacja może się odbyć jeżeli mediator zostanie zaakceptowany przez obie strony. Mediator jest neutralny co do przedmiotu sporu i znalezionych rozwiązań. Nie narzuca stronom własnych rozwiązań. Jest osobą, która pomaga urealnić postanowienia, które z jego pomocą zostały wypracowane przez strony.

Jakie tematy są najczęściej podejmowane i uzgadniane w czasie mediacji?

W ugodzie zawarte są m.in kwestie związane z finansowaniem tj. alimenty. Uzgadniane są sposoby uczestniczenia rodziców w życiu dzieci z uwzględnieniem potrzeb i możliwości każdej z osób. Decyzja o formie sprawowania opieki nad dzieckiem/ dziećmi jest jednym z najczęściej poruszanych tematów podczas okołorozwodowych posiedzeń mediacyjnych. Należy tutaj mocno zaakcentować temat ochrony dziecka w konflikcie rodziców. W większości  „przypadków” spotykamy się z syndromem alienacji rodzicielskiej. Dużą wagę należy przyłożyć do wyposażenia rodziców w wiedzę na temat mechanizmów psychologicznych pojawiających się u dzieci , których dotyka temat rozwodu rodziców. Dziecko nie powinno i nie może być narzędziem w starciu rodziców. Pozwolę sobie nazwać to starciem ponieważ niejednokrotnie widzę jak „dobro” dzieci ma być osiągane poprzez walkę jego rodziców. To jest oczywiście niemożliwe i bardzo niebezpieczne dla dziecka, które w tym czasie szczególnie potrzebuje czuć się bezpiecznie.

Finansowanie, alimenty, sposób opieki nad dziećmi właściwie rozwiązuje również procedura sądowa. W czym zatem przejawiają się korzyści z mediacji?

Mediacja w sytuacji rozstania czy rozwodu jest szybsza i tańsza od procedury sądowej. W mediacji to strony decydują o swoim losie, a także o tym, czy i jak zmienią się ich relacje z dziećmi. W sądzie zawsze jest strona bardziej i mniej wygrana i przegrana, a w mediacji to uczestnicy wypracowują porozumienia, które zaspokajają ich potrzeby. Strony do mediatora mogą zgłosić się prywatnie. Mówimy wtedy o  mediacji umownej. Zawierając ugodę przed mediatorem, strony zgłaszają się do sądu o jej zatwierdzenie i nadanie klauzuli wykonalności, uzyskując moc sądowego orzeczenia. Plusów mediacji jest zatem bardzo dużo. Podsumowując, należą do nich przede wszystkim: spotkanie na neutralnym gruncie, mniejsze koszta (w porównaniu do kosztów sądowych, są one nieduże), czas (mediacja jest szybka i jej przebieg jest elastyczny i uzależniony od woli i aktywności stron) , skuteczność – mediacja zakończona ugodą ma moc równą ugodzie zawartej przed sądem, przejrzystość – strony mogą otwarcie się wypowiadać, przebieg mediacji jest jasny i odformalizowany, poufność- obowiązuje tajność przebiegu mediacji, mediatora obowiązuje tajemnica zawodowa.

Czy są sytuacje, w których nie zaleca się mediacji, bądź nie będzie ona pomocna?

Zgadza się.  W niektórych przypadkach mediacja wręcz nie powinna być prowadzona. Są to sytuacje, w których w rodzinie miała lub ma miejsce przemoc.  Kolejną przeszkodą są:  uzależnienie od alkoholu, substancji psychoaktywnych oraz zaburzenia psychiczne. Osoby uzależnione mogą nie wywiązywać się z podjętych w czasie mediacji zobowiązań. Osoby cierpiące na zaburzenia psychiczne mogą nie być w stanie samodzielnie podejmować racjonalne decyzje, istnieje wówczas prawdopodobieństwo, że porozumienie będzie korzystne tylko dla jednej ze stron.  Temat uzależnień czy też zaburzeń psychicznych lub zaburzeń osobowości włącza się w szeroki temat przemocy. Bardzo ważne jest to, aby rozeznać czy aby na pewno żadna ze stron nie jest ofiarą przemocy. W takim przypadku działania pomocowe winny przyjąć charakter wsparcia psychologicznego.

Jak można skontaktować się z mediatorem?

Lista mediatorów sądowych prowadzona jest przez prezesów sądów okręgowych. Wystarczy wejść w wyszukiwarkę internetową i wpisać sąd, do którego przekazana będzie ewentualna ugoda. Można skorzystać również z usług ośrodków mediacyjnych lub mediatorów indywidualnych.