O płynącym czasie, jego mierzeniu i zawodzie, w którym spieszyć się nie można, rozmawiamy z przasnyskim zegarmistrzem, Sławomirem Łukasiakiem

Rzemieślnicy powoli znikają z mapy Przasnysza. Przyczyną jest fakt, że kończą swoją działalność, a następców po prostu brakuje. Choć w naszym mieście kilku z nich wciąż prowadzi swoje zakłady, to są to osoby, w wieku okołoemerytalnym. Za rok, wiek emerytalny osiągnie nasz dzisiejszy rozmówca, zegarmistrz Sławomir Łukasiak. Na szczęście, jak zapewnia, na razie nie myśli o porzuceniu swojego fachu. Ten bowiem, jest dla niego czymś więcej, niż tylko pracą zawodową.

Sławomir Łukasiak w zawodzie zegarmistrza pracuje od 35 lat. Za rok osiągnie wiek emerytalny. – Emerytura z prywatnych działalności, wiadomo jaka jest. Więc na pewno, jeśli tylko zdrowie pozwoli, jeszcze tu jakiś czas pobędę – mówi nam. A my, jak i pewnie każdy, kto w zakładzie zegarmistrzowskim pana Sławka spędził chwilę, podejrzewamy, że nie o pieniądze tu tylko chodzi… Po dłuższym pobycie w tej pracowni, trudno jest bowiem powiedzieć, czy serce przasnyskiego zegarmistrzostwa stanowią zegary, czy raczej ludzie tam przychodzący…

Rzemieślnicy to taka grupa zawodowa, która często kontynuuje tradycje rodzinne. Zawód przechodzi z pokolenia na pokolenie. Czy w Pana przypadku też tak było? Jak to się stało, że został pan zegarmistrzem?

Zegarmistrzem zostałem dzięki tacie. On mnie tak pokierował. Z wykształcenia jestem mgr inż. zootechnikiem, kończyłem studia dzienne na Akademii Rolniczo – Technicznej w Olsztynie. Tata miał tutaj sklepik, w tym samym lokalu. Czasy były takie, że spółdzielnie upadały, PGR-y też, a ten zawód był potrzebny. Początkowo myślałem, że nie dam rady, że ręce mi się trzęsą, a okazało się, że od początku się z zegarmistrzostwem polubiliśmy. Potem jak już człowiek umie, wie co ma robić, to klient może na ręce patrzeć i już w ogóle to nie przeszkadza.

Powiedział Pan, że Pana ojciec miał tu sklepik. Jak długo to miejsce związane jest z Waszą rodziną?

Mój ojciec miał tu sklepik, a wcześniej dziadek – ojciec mojego taty przy obecnej ul. Kościelnej. Moja rodzina prowadziła działalność gospodarczą w Przasnyszu  od początków XX wieku i  jak widać, tradycje rzemieślnicze były u nas żywe. Mój pradziadek (ze strony matki) był zdunem, a dziadek szewcem.

Nie żałuje Pan tej ojcowskiej porady?

Nie. Zegarmistrzostwo stało się moją pasją. Jestem do dziś mojemu ś.p. ojcu bardzo za tę radę wdzięczny. Spełniłem się, jestem zadowolony, ludzie też mnie doceniają, nie ma dużo takich co narzekają. Oczywiście, jak w każdym zawodzie, bywają lepsze i gorsze dni, coś się robi, coś nie wychodzi, odkładam, a potem biorę i się okazuje, że w 15 minut udało się zrobić. To jest satysfakcja. Lubię robić to, co jest niemożliwe do zrobienia. W zegarmistrzostwie nie można się spieszyć, trzeba przemyśleć wszystkie rzeczy.

Jak w takim razie wyglądała Pana ścieżka pozyskiwania rzemieślniczych kompetencji?

Przez trzy lata jeździłem do zegarmistrza do Mławy. Wtrącę, że w autobusie poznałem moją żonę. Pamiętaliśmy się z liceum. A wracając do pytania – odkąd zacząłem się uczyć zawodu, to spodobał mi się od razu. Pamiętam, że „wykradałem” zegarki i naprawiałem je w domu, potem naprawione odkładałem na miejsce, skąd wędrowały do klientów. Nikt nawet się nie zorientował. Kiedyś jeden zegarmistrz z kilkudziesięcioletnim doświadczeniem mówi: rozsypał mi się automat. A ja wtedy do niego: bo nie te śrubki pewnie pan odkręcił co trzeba. Zegarmistrz zdziwiony, bo faktycznie tu leżał problem, a ja wiedziałem, bo wcześniej taki właśnie zegarek w domu zrobiłem.

Po tych trzech latach musiałem zdać egzamin teoretyczny w Warszawie w ówczesnej Międzywojewódzkiej Izbie Rzemieślniczej, a praktyczny u zegarmistrza w Płońsku.

Czy przez te wszystkie lata dużo się zmieniło w zegarmistrzostwie? W konstrukcji zegarów i w technikach ich naprawiania?

Jak zaczynałem pracować, to praktycznie cała praca polegała tylko na naprawie zegarków. Z tego można było się utrzymać. Zegarek kosztował wtedy powiedzmy 800 zł, a naprawa 20 – 30 złotych, więc i klienci naprawiali chętnie. A teraz, jeśli zegarek kosztuje czasem i 30 zł, albo mniej, to nieraz jest tak, że nawet baterii nie opłaca się wymienić. Te droższe faktycznie wciąż klienci chcą naprawiać.

W początkach mojej zawodowej przygody, były hurtownie państwowe i do konkretnych zegarków można było dostać konkretne części. Człowiek jechał, składał zamówienie i dostawał potrzebne elementy. Dziś trzeba ich szukać u jakichś ludzi prywatnych, takich hurtowni już nie ma. Niektóre, części do mechanicznych zegarków, tych starszych, dziś mam tylko dzięki temu, że zostały mi z dawnych czasów, bo już nigdzie bym ich nie dostał. Oczywiście część rzeczy można zrobić samemu, dorobić ząbki, tryby, jeśli komuś zależy, ale to znowu potrzebny jest czas, a dziś mało kto chce czekać.

Układy kwarcowe można dziś zamawiać i wymieniać w całości, to się opłaci, bo klient dostaje gwarancję, jak na nowe, ale tych mechanizmów też jest mnóstwo. Mam zeszyt z 2016 roku, a w nim na 20 stronach, wypisanych po 18 mechanizmów na każdej.

A narzędzia do pracy? Pozostały od lat te same?

Te same. Są chwytki z końcami różnego rodzaju, na które ludzie potocznie mówią pinceta, są grubsze i cieniutkie zupełnie, tzw. włosówki, są ściągacze do wskazówek, ławeczka zegarmistrzowska z młoteczkiem i kowadełkiem, nabijarka.

Co z charakterystycznymi okularami z lupą, w których najczęściej widzą Pana klienci? To obowiązkowy element dla zegarmistrza?

– Te okulary to sam sobie zrobiłem. Ja tej lupki nigdy w oku nie lubiłem trzymać, dlatego połączyłem ją z okularami i mi jest tak wygodniej. Jeśli przyjrzymy się starym zegarmistrzom, to oni zawsze mają jedno oko większe od drugiego, co wynika z trzymania tej lupy. Mi to nigdy nie pasowało.

Zawód zegarmistrza intryguje ilością, nie tylko mechanizmów, ale i spotykanych ludzi…

Ludzie są nieodłączną częścią tego zakładu. Wielu stałych klientów przychodzi tu od lat. Przychodzą też kolejne pokolenia. Dużą część drobnych napraw wykonuję od razu na miejscu, w obecności klientów, jest więc czas na rozmowę. Coś się więc ciągle dzieje, każdy o czymś porozmawia. Czas tu dobrze płynie.

Świat jest pełen fanatyków markowych zegarków. Jaki jest Pana stosunek do największych i najbardziej popularnych markowych zegarków?

–  Ludzie na pewno przy wyborze zegarka kierują się jego wyglądem, designem. Problem z tymi markowymi, drogimi, robionymi na zlecenie projektantów jest taki, że jak się coś popsuje, to one mają jakiś dodatek, coś zrobione inaczej niż wszystkie inne, jakiś kształt szkiełka, czy wzoru, że po prostu nie sposób znaleźć materiału zastępczego, który by był taki sam, więc pozostaje serwis określonej firmy.

Tutaj też mam od klienta zostawiony markowy zegarek. Zlokalizowałem usterkę, ale co z tego, skoro ja tego nie naprawię, bo jest potrzebna konkretna część. Trzeba jechać do serwisu, a tam zapłacimy niemało. Bo to dziś działa na zasadzie: masz drogi zegarek, to i trzeba za niego płacić.

Jeśli chodzi zaś o firmy typowe zegarkowe, to dziś z reguły pozostaje po prostu marka, a większość zegarków i tak jest produkowana w Chinach, mechanizmy są przeważnie standardowe do wszystkich. Istnieją jeszcze zegarki, które produkowane są w małych manufakturach np. w Szwajcarii, są to zegarki bardzo drogie z nietypowymi mechanizmami produkowane czasem pod zamówienie klienta.

Dla mnie dobry zegarek to taki, którego koperta i bransoletka wykonane są z dobrego materiału, żeby się nic nie ścierało, szczelność powinna być zachowana, choć nie mówię tu o wchodzeniu do wody, bo to są profesjonalne, sportowe zegarki, ale jak się twarz, czy ręce myje, czy w deszczu spaceruje to dobry zegarek nie ma prawa się zepsuć.  Zegarek powinien być też prosty w naprawie, ale tego kupując, nie jesteśmy w stanie stwierdzić.

Mówi się, że szewc bez butów chodzi. A czy zegarmistrz nosi zegarek? Ma Pan swój ulubiony, czy zmienia na coraz to nowsze modele?

Mam jeden zegarek, który ma lat 40. To mechaniczny szwajcarski zegarek. To co się kręci, nakręca sprężynę, jak go noszę to chodzi, jak położę na dwa dni to przestanie, ale wystarczy że założę, bujnę i znów działa. Baterii tu nie ma.

W Przasnyszu dużo jeszcze jest miłośników mechanicznych zegarków?

Trafiają się. Dziś był pan, odbierał taki zegarek, japońskiego Orienta. Więc zdarzają się.

A  pasjonatów zegarków, kolekcjonerów?

Znam parę osób, które lubią zegarki i je kolekcjonują. Nawet nie noszą, ale chcą żeby one chodziły. Przyjeżdżają takie osoby, czasem z daleka, jeden pan z Niemiec na przykład, ze Szczytna jest też taki pan. Lubią. Mają nawet po kilkadziesiąt takich zegarków i ich przedział jest różny. Nie ma tak, że zbierają jakieś typowo wartościowe, mają i szwajcarskie i radzieckie, stare zegary ścienne, budziki.

Jakie najstarsze zegary Pan naprawiał?

Najstarszy zegar pochodził z 1800 któregoś roku, teraz mam z 1915 roku ścienny – niemiecki. Z ciekawszych zegarów, które naprawiałem to stary zegar z kościoła w Dzierżeninie, zegar z kościoła w Węgrze, z kościoła w Krzynowłodze Wielkiej.

Dziś czas mierzą nam nie tylko zegarki, ale też smartfony i smartwatche. Czy te ostatnie zasługują na miano zegarka?

Smartwatch to jest fajny zegarek, nie powiem, że jest to złe. Ja tylko nie jestem w stanie tego opanować, naprawić. Ich często nawet nie da się nawet otworzyć, więc ich się nie naprawia, tylko się je wyrzuca i kupuje nowe. I oczywiście mają mnóstwo innych bardziej lub mniej przydatnych funkcji. To takie małe komputery bardziej niż zegarki.

Jaka przyszłość przed Pana pracownią? Może syn chciałby kontynuować tę profesję?

– Mój syn nigdy nie przejawiał zainteresowania zegarmistrzostwem. Ma inny charakter, zupełnie inne pasje. Zawodowo poszedł w zupełnie innym kierunku, więc absolutnie go nie zmuszałem i nie namawiałem, bo uważam, że nic na siłę.  Myślałem o tym, żeby wziąć jakiegoś ucznia do nauki. Ale to też trzeba mieć czas i go poświęcić, pokazać, wytłumaczyć wszystko. Tu ważne, żeby ktoś miał predyspozycje do tego, cierpliwość i zdolności manualne. Trzeba też myśleć. Są jakieś podstawowe czynności, których trzeba się nauczyć, i przestrzegać pewnych zasad. Kiedyś zdarzało się, że pojawiał się jakiś chętny uczeń, dziś takich osób nie ma.

Na koniec zapytam jak dziś zostać zegarmistrzem? I jak Pan widzi przyszłość tego zawodu? Czy zegarmistrzostwo jest zawodem ginącym?

– Żeby zostać zegarmistrzem, trzeba się udać do zegarmistrza właśnie i uczyć się od niego. Szkolnictwo zawodowe w tym kierunku nie funkcjonuje. Co do przyszłości zawodu to myślę, że na drobne naprawy, zawsze będzie potrzeba. Przecież w markecie, czy w internecie tego nie zrobią. Odsyłają ludzi na gwarancję i trzymają czasem i miesiąc.

Z drugiej strony ludzie się przyzwyczaili do tego miejsca, gdzie jestem. Przyjeżdżają więc stąd i stamtąd, bo znają, bo wiedzą, że pomoc uzyskają. A gdyby tak ktoś chciał rozkręcić taki biznes od zera w nowym miejscu, to też trudno powiedzieć jakby to poszło. Na pewno nie łatwy byłby to kawałek chleba. No chyba, że już z doświadczeniem osoba i najlepiej z własnym lokalem.

Dziękujemy za rozmowę.

ren