Pamiętnik Historyczny Płocki – W. Hipolit Gawarecki 1828 r.
Lustracya Miasta Przasnysza w roku 1564. odbyta .
W Woiewództwie Mazowieckiem in curpure Starostwa Ciechanowskiego.
Miasto Przasnysz (-1-). Starostwu Ciechanowskiemu należy trzy mile od Ciechanowa w tymże Powiecie Ciechanowskim pod sprawą Ur. Stanisława Kobylnickiego sprawcy prowentów Starostwa Ciechanowskiego, leży nad rzeką Węgrą w dobrym gruncie, sądzaią w nim Roki ziemskie przez Sędziego Ziemskiego Ciechanowskiego, których nieskończywaią czasem przez pięć czasem przez siedm. Niedziel.
Prowenty mieyskie, czynsz.
To miasto Przasnysz ma włók wszystkich na swym gruncie Sto dziesięć, między któremi iest Woytowskich włók cztery, włók poświątnych dwie, Mieszczanie Przasnyscy trzymaią włókę iednę, którą zowią Phiełowska, którą mienią bydź łiberowaną, ale na to prawa żadnego nieokazowali, włók z których mieszczanie czynsz płacą na Sty. Marcin sto trzy, płacą z kazdey włoki, per grossos Quadragenta duosfacit. flor. 144, gr. 6.
Sep Owsowa z miasta i kapluny darme.
Mieszczanie Przasnyscy,’ którzy role maią, winien każdy dać z włoki owsa korcy siedm,
który owies wybrawszy winni byli odwozić Mieszczanie do Zakroczymia snadź z przymuszenia nieboszczyka Górzyńskiego Woiewody Mazowieckiego a Starosty Ciechanowskiego, o co się potym skarżyli przed sławney pamięci Królem Starym Zygmuntem, po tym Iego Królewska Mość Król Zygmunt Stary dał im list, iz iuz nigdy nie będą winni wozie owsa nikędy, tylko i doma płacie będą, i płacaią drogo albo tanio po pół trzecia grosza, tak iako ich przywiley szerzey omawia, którego przywileiu na Seymie przez Deputaty nieukazowali , et wszędy po wszystkim Mazowszu owies danny szacowano per grossos quinque, z stu i trzech włok po siedm korcy, będzie owsa korcy siedmset dwadzieścia ieden, każdy korzec po Półtrzecia grosza facit flor. 60. gr. 2.
Kapłunów płacą Mieszczanie z każdey włoki po duos, facit Capones ducentes sex, każdy per grossos duos flor. i3. gr. 11.
Dawaią tedy razem za czynsz , za kapłuny, za owies z każdey włoki na Sty. Marcin per duos floren, grossos tres et medium, co uczyni także złotych dwieście osmnaście denaros dziewięć.
Domy mieyskie.
Domów wszystkich w mieście które rol niemaią iest wliczbie czterysta ośmdziesiąt siedm.
Domów na przedmieściu, co siedzą na rolach, na ogrodach, na folwarkach iest w liczbie dwieście dwa, z tych wszystkich domów tak w mieście lako i na folwarczech niepłacą z nich żadnego czynszu iak winnych mieściech płaca z domów Swiętomarskie, a nato żadnego prawa nieokazuią, dla czegoby czynszu Swiętomarskiego z domów płacie niemieli, abo też i rzemiosł tak iako w innszych mieściech płacą. A iest wszystkich rzemieślników w tym mieście na ten czas trzysta dziewięćdziesiąt dziewięć, a są tego znaki pewne iż też przedtym płacywali Swiętomarskie, albowiem Szewcy i Kawale wyprawowali sobie prawa i wolności u Xiążąt iżby byli wolni od płacenia Swiętomarskiego; Szewcy maią przywiley od Xiążąt Mazowieckich Konrada, Kaźmierza, Bolesława i Ianusza de data anni millesimi quadringentesimi quinquagesimi na wolność niespłacania Swiętomarskiego ,
Kowale też maią prawo od Xiążęcia Ianusza starszego de data anno millesimi cjuadringentesimi octuagesimi iz niemaią płacie czynszu Swiętomarskiego, stąd się znaczy iż przedtym wszyscy Mieszczanie płacali od domów i rzemieślnicy od rzemiosła.
Rzemieślnicy.
Kuśnierzów Trzydzieści sześć,
Szewców Sześćdziesiąt siedm,”
Krawców Trzydzieści cztery;
Zdunów Dwadzieścia dwa,
Złotnik Ieden,
Tchesaczów dwa,
Czapników dwa,
Sztelmach Ieden,
Piekarzów Sto siedmnaście,
Furmanów Sto trzydzieści pieć,
Rzeźników, dwadzieścia dwa,
Rymarzów czterech,
Siodlarz Jeden,
Kotlarzów dwa,
Kowalów Czternastu,
Mieczników Sześciu,
Zameśników Dwóch,
Kołodzieiów Dziewięć,
Kramarzów Szesnaście,
A osobno .Piwowarów, Sto dwadzieścia i sześć.
Kamienice murowane w Przasnysze.
Postrzygaczowa,
Prazmego, Kramarza,
Postrzygaczowey Wdowy,
Jana Gorączego,
Wawrzeńca Skowery,
Macieia Rozumka, Jagodzińska,
Macieia Litenki,
Jakóba Otrobki,
Grzegorza Humińskiego,
Wdowy Kołodzieyki,
Balcera Kołodzieyka,
Starey Kołodzieyki,
Woyciecha Sierakowskiego,
Wdowy Goszowey,
Marcina Gossa,
Jana Malarza,
Bartosa Milera,
Mikołaia Wszołka,
Wdowy Rymarzowey,
Pułtorakowa,
Milewski,
Lenesyna,
Lothkowa}
Jana Ruszego,
Adama Różanki,
Mikołaia Kloszowa,
X. Marcina Ruska,
Szymona Stcpina.
Szewcy.
Szewcy wszyscy ile ich iest płacą od iatek na każdy Sty Marcin iatecznego florenos cruatuor, które iateczne nie mogliśmy dowiedzieć za .czyiem prawem biorą Mansyonarze od Fary.
Ogrody.
Iest przy Przasnyszu Ogrodów mieyskich dwieście ieden, które maią w sobie prętów siedmset ośmdziesiąt trzy i pół, a od każdego prętu płacą czynszu do dworu na S. Marcin per den arios tres, co uczyni flor. Ą. gr. 10. den. 10.
Piwowarowie.
Jest w tym mieście Piwowarów 126, którzy wedle starodawnej ustawy polewaią pszenicę korcy dziesięć miary Przasnyskiey na słód, który słód tak wcale odwożą do młynów od których dziesięci korci biorą w młynie miar cztery wierzchowate, których miar ośm w korzec wierzchowaty, iest potem czechów młyńskich trzydzieści, które gdy wyndą, będzie w skrzynie słodu korcy piętnaście, a bez excechu żadnemu słodu niemielą pod winami wielkiemi. Tego słodu przychodzi Młynarzowi, trzecia słodu część, to iest pieć korcy, a do Dworu dziesięć, te zaś słody co się dostawaią na pańską stronę przedawaią zaś Piwowarom tenże korzec w tąż miarę iako od innych miarę odbieraią bo maią mieszczanie przywiley, iz Pan Starosta albo Ekonom niema drożey przedawać słodu mieszczanom iedno droży groszy trzy niz pszenicę na targu przedaią, bywa pszenica piwna po szesnaście , po siedmnaście, po ośmnaście groszy rzadko drożey tak iako nam mieszczanie sprawę dali. Ciż piwowarowie winni dać od każdego czechu per grossum unum , et czechowym zowią, a do tego czechowego młynarz niema.
Ćwierci piwa od warów, iako w inszych mieściech niedawaią, iako się wiele wymierza słodów, w młyniech wedle sprawy młynarzów i pisarzów dworskich, którzy tego doglądaią przy młynach to okazano będzie i t. d. i t. d.
Z książki oryginalnej rewizyi Woiewództrwa Mazowieckiego roku 1564. w Archywum skarbu Koronnego znayduiącey się wypisano i wydano.
W Warszawie dnia 8. Mea Maia 1785- roku.
(podpisano) Jan Ostaszewski,
(L. S.) Chor. P. U. Z. W. R. A. R, A.
(-1-)
Przasznysz nad rzeką Węgierką, Obwodowe teraz, iedno z dawniejszych w Województwie Płockiem, liczy dziś domów 317. między temi 60. murowanych, mieszkańców 3296. Ma trzy Kościoły, iako to: iwszy XX. Bernardynów z Klasztorem w r. 1585. przez Pawła Kostkę Brata Sgo Stanisława Kostki, Dziedzica wsi Kostkowa założonym , a przez Jana i Barbarę z Kretków Nowodworskich Kasztelaństwa Raciązskich w r. 1588. dokończony. 2gi Panien Bernardynek także z Klasztorem w r. 1615. przez Elżbietę Mostowska wystawiony. Ostatni iest S. Ducha. Kościół zaś Farny starożytny w r. 1792 pożarem spłonął.
Wedle mnieyszey lustracyi w r. 1564. było domów w mieście 487. na przedmieściu 202. Kamienic 28. Rzemieślników znaczna liczba, między tymi piwowarów 126. a w r. 1569. było
tychże 144 ; a domów w ogóle 689. Miasto to było sławne Jarmarkami na woły. Andrzey Święcicki tak go opisuie: „Sed hanc ( Ciechanoviam ) incoloruru frecpientia privataiumque aediutn numero facile superat Prasnysia, ingens oppidum, furo vendendis bobus tlarum, aed.es alicpiot lateritias habet, relicjuae non adeo nitidae sunt. Fertilissima regio oppido subiacet, magna oiuniam rerum, quae ad victum pertinent yilitas, pisce tantum e proxicna Prussiapetit.” Gwagnin zaś powyżey iuż przywiedziony, mówiąc o Prasznyszu tak wyraża: „Prasnis, civitas ampla, lapideis aedificiis ornata.”
Maria Weronika Kmoch – Opowieści Stypendialne czyli Pooja w wielkim świecie
