Dziś rocznica bitwy pod Szlą. Poznajcie niepospolitą biografię nauczyciela przasnyskiego liceum, Mariana Szczepańskiego

W bieżącym roku świętujemy 100. lecie Liceum Ogólnokształcącego im. Komisji Edukacji Narodowej w Przasnyszu. W latach powojennych nauczycielem tej szkoły był Marian Szczepański, wielki, skromny człowiek. Postać nietuzinkowa – żołnierz Września 1939, Armii Krajowej i podziemia antykomunistycznego. Odznaczył się niebywałym męstwem w największej bitwie partyzanckiej na naszym terenie, stoczonej 17 października 1944 roku pod Szlą. Przeczytajcie biografię Mariana Szczepańskiego, przygotowaną przez uczennicę LO, Karolinę Rekosz.

Urodził się 29 marca 1916 roku w Przasnyszu „na Piaskach”, obecnie ulica Leszno. W szkole poznał swoją przyszłą żonę Henrykę Garbacką. Matura poszła mu dobrze, podjął studia na Uniwersytecie Warszawskim. Studiował fizykę. Jednakże plany życiowej jego, jak i całego pokolenia pokrzyżował wybuch wojny. Został zmobilizowany do 13. Pułku Piechoty w Pułtusku. Walczył w bitwie mławskiej (ranny pod Pszczółkami) i obronnie Modlina.  6 czerwca 1940 roku został aresztowany przez gestapo i osadzony w Dachau, skąd po trzech miesiącach udało mu się zbiec. Jako człowiek „spalony” musiał się ukrywać.

W 1941 roku poślubił koleżankę z klasy, z którą doczekał się czwórki dzieci. Został żołnierzem Armii Krajowej i przyjął pseudonim „Brona”. W połowie września 1944 roku z grupą uzbrojonych żołnierzy, z powiatu makowskiego (siedem osób) dołączył do stacjonującego w rejonie wsi Kobylaki Wólka, Kobylaki Czarzaste, oddziału partyzanckiego AK „Łowcy”, dowodzonego przez Henryka Kierzkowskiego „Rabana”. „Brona” został zastępcą dowódcy ds. wojskowych i dowódcą II drużyny.

W oddziale przebywała też 10 – osobowa grupa zwiadowców rosyjskich mjr. Szajkina „Orłowa”. Wykrycie ich radiostacji było powodem zaplanowania przez Niemców obławy. Wywiad AK ośrodka Jednorożec w porę ostrzegł „Łowców”. 17 października oddział partyzancki postanowił przemieścić się pod Szlę, gdzie zajął dogodne pozycje na miejscu okopów z 1914 roku.

Bitwa zaczęła się o godzinie 12, a zakończyła o zmierzchu około 17.30. 70-osobowy oddział  wytrzymał ataki wielokrotnie przeważających liczebnie Niemców, wspieranych przez dwa czołgi Tygrys.  W bitwie poległo trzech partyzantów, reszta wycofała się w kierunku Orzyca. Niemy stracili 9 bądź 12 zabitych. Ogromne zasługi w bitwie położył „Brona”. Tak w książce „Czas cierpień, walki i bohaterstwa” opisuje jego zasługi Ryszard Juszkiewicz „Bohaterami bitwy byli (…) d-c II drużyny Marian Szczepański „Brona”, który pomógł skutecznie przełamać kryzys na swoim odcinku, a także zabił 5 Niemców. „Brona” był strzelcem wyborowym.  Sposób jego walki i jego zachowania w czasie bitwy, przeszedł potem do legendy oddziału. „Brona” walczył, jak mówiono z zegarkiem w ręku (ściśle – położył go obok na wykopie) i z ogromnym spokojem strzelał do atakujących żołnierzy i żandarmów.”

Wkrótce okazało się, że zwiadowcy Szajkina „Orłowa” rozpracowywali polskie podziemnie. Po „wyzwoleniu” wielu jego akowskich towarzyszy broni z partyzantki trafiło do ubeckiego więzienia przy ulicy Joselewicza w Przasnyszu. „Brona” uniknął aresztu. Broni nie złożył. 1 maja 1945 roku wziął udział w brawurowej akcji odbicia 42. więźniów, żołnierzy AK i NSZ z krasnosieleckiego więzienia. Znowu musiał się ukrywać. Żeby zmylić tropy, zamieszkał w Gryficach,  gdzie pracował jako nauczyciel w liceum dla pracujących.

Do rodzinnego Przasnysza mógł powrócić dopiero po „odwilży” w 1956 roku. Tu podjął pracę nauczyciela w LO im. KEN w latach 1963-1976. Nauczał fizyki i zajęć praktyczno-technicznych. Dał się poznać jako przyjazny człowiek z dużym poczuciem humoru. Tak jego postać wspomina wychowanek Jacek Pięta :”Pana Szczepańskiego wspominam bardzo mile, bo był wspaniałym człowiekiem i nauczycielem, bardzo tolerancyjnym i sprawiedliwym. Zawsze stawał w naszej obronie. Był człowiekiem – historią. Jeździł z nami co rok, żeby dbać o mogiłę w miejscu bitwy pod Szlą. Opowiadał nam o swoim oddziale „Łowcy” . Naszą uwagę przykuwał brak palców u ręki, które stracił na wojnie.”

Prawda jest jednak taka, że palce u ręki stracił „Brona” już po wojnie w ataku na ubeckie więzienie w Krasnosielcu. Ale o tym w komunistycznej Polsce mówić głośno nie było można.

Marian Szczepański zmarł 15 sierpnia 1989 roku, gdy polska niepodległość dopiero się odradzała. Jest pochowany na cmentarzu parafialnym w Przasnyszu.

Za bohaterstwo i niezłomna postawę został odznaczony: Medalem „Za Wojnę Obronną 1939 r.”, Medalem Zwycięstwa i Wolności, Krzyżem Walecznych, Krzyżem Partyzanckim. Według rodziny otrzymał też Order Virtutti Militari za bitwę mławską.

Autor: Karolina Rekosz, Klasa IIIB LO im. KEN w Przasnyszu