Receptura apteczna, czyli leki „szyte na miarę”.
Mogłoby się wydawać, że leki recepturowe, nazywane potocznie lekami robionymi, to już w aptekach przeżytek i zanikająca tradycja. Nic bardziej mylnego – rola preparatów recepturowych w lecznictwie jest wciąż bardzo istotna. Poznajcie ich liczne zalety oraz dowiedzcie się co nieco o ich komponowaniu.
W obecnych czasach, pomimo zarejestrowanych kilkunastu tysięcy leków gotowych, receptura nadal odgrywa bardzo ważną rolę. Leki recepturowe z reguły są stosowane w leczeniu schorzeń laryngologicznych, ginekologicznych oraz dermatologicznych i przygotowywane są pod konkretnego pacjenta. Są to preparaty bez konserwantów, sporządzone bezpośrednio przed podaniem, pozwalające na indywidualny dobór dawki, a także unikniecie składników uczulających. To szczególnie ważne u małych dzieci i osób starszych.
Należy jednak pamiętać, że brak środków konserwujących, mimo wielu zalet, ogranicza czas stosowania danego leku, dlatego należy upewnić się w aptece jak długo dany lek możemy stosować. Istnieją takie schorzenia, dla których znalezienie leku gotowego jest prawie niemożliwe. Tu z pomocą przychodzą leki recepturowe. Mogą być wykonane z chemicznych lub roślinnych surowców farmaceutycznych, na przykład ziół, a także z niektórych leków gotowych. Tego typu leki mogą być sporządzane wyłącznie w tych aptekach, które posiadają odpowiednie zaplecze z wyposażeniem.
Obecnie receptura różni się od tej stosowanej w aptekach kilkadziesiąt lat temu. Niegdyś wykonywano leki głównie z roślin w postaci odwarów, naparów, ekstraktów alkoholowych przy użyciu prostego sprzętu, który dzisiaj można podziwiać już tylko w muzeum (najbliższe Muzeum Farmacji znajduje się w Warszawie). W dzisiejszych czasach dysponujemy znacznie skuteczniejszymi substancjami i nowoczesnym sprzętem takim jak unguatory do robienia maści, czy kapsułkarki do wykonywania proszków. Przyspiesza to znacznie czas przygotowania i podnosi jakość leków. Jednak i tak czas wykonania leku nie jest krótki. Mając receptę na lek recepturowy, na jego wykonanie musimy poczekać nawet 48 godzin.
Leki sporządzane według „przepisu”
Sporządzanie leków w aptece jest czynnością głęboko wpisaną w ideę zawodu farmaceuty. Mimo, iż lek sporządza się wyłącznie na podstawie recepty lekarskiej z podanym „przepisem”, aby dobrze wykonać preparat, trzeba mieć dużą wiedzę chemiczną i farmaceutyczną.
Do zadań farmaceuty lub technika farmaceutycznego należy skontrolowanie dawki i odpowiedniego zapisu leku tak, aby nie doszło do przekroczenia dawki maksymalnej i zatrucia organizmu lub – w przypadku maści – poparzenia. Należy też sprawdzić interakcje składników i sposób ich rozpuszczania. Niekiedy trzeba zmienić rozpuszczalnik lub podłoże maściowe, dodać odpowiedni rozpuszczalnik, całkowicie zmienić skład lub rozdzielić składniki tak, aby nie doszło do interakcji. Wymaga to dużej wiedzy i doświadczenia.
Zespół Medycznych Szkół Policealnych w Przasnyszu aktualnie prowadzi rekrutację na kierunek technik farmaceutyczny. Jednym z wykładanych przedmiotów jest właśnie receptura farmaceutyczna. Szkoła dysponuje nowoczesną pracownią, w której znajdują się wszystkie dostępne na rynku surowce i nowoczesny sprzęt recepturowy najwyższej klasy.
Absolwenci szkoły zdobywają również wiedzę z zakresu farmakologii i ziołolecznictwa, a także analizy leków i technologii postaci leków, co pozwala na podjęcie pracy zarówno w aptekach ogólnodostępnych i szpitalnych, ale również w laboratoriach przemysłu farmaceutycznego.
Jeśli zainteresowała cię ta tematyka, Zespół Medycznych Szkół Policealnych w Przasnyszu zaprasza do zapoznania się z ofertą bezpłatnej nauki na kierunku technik farmaceutyczny.
Autorką artykułu jest wykładowczyni w ZMSP mgr farmacji Katarzyna Szymkowska.
Oprac. M. Jabłońska
