Jak wykazały liczne badania większość z nas uważa się za ekspertów w dziedzinie humanistyki, okazuje się jednak, że w mowie potocznej zakorzeniło się mnóstwo rażących błędów.
Problemów nastręczają nie tylko trudne w zapisie wyrazy, niekiedy pochodzące z innych języków. Utrudniamy sobie komunikację również przez to, że robimy skróty myślowe, a te niekiedy ewoluują w nowe błędne twory językowe. Przyjrzyjmy się tym najczęstszym.
1. „W każdym bądź razie”
Takie sformułowanie jest właśnie przykładem takiej zbitki dwóch niezależnych fraz. Powinniśmy się zdecydować czy chcemy użyć w zdaniu wtrącenia „w każdym razie”, czy „bądź co bądź”. „W każdym bądź razie” jest bowiem niepoprawne.
2. „Sensu stricte”
Podobny błąd wkrada się, gdy korzystamy z łaciny. W języku tym funkcjonowały bowiem dwa niezależne wyrażenia: „stricte”, czyli w tłumaczeniu na język polski „ściśle, dokładnie” oraz „sensu stricto” – oznaczające „w ścisłym znaczeniu”. Niepoprawna wymowa wynika z ich skrzyżowania.
3. „Dywagować na jakiś temat”
W mowie potocznej utarło się błędne znaczenie tego czasownika. Wiele osób, starając się dobierać bardziej wyszukane słowa, stosuje je myśląc o wymianie różnych opinii, dyskutowaniu. W rzeczywistości dywagowanie oznacza zbaczanie z tematu. W tej sytuacji lepiej powiedzieć ”polemizować/deliberować na jakiś temat”
4. „Poddać w wątpliwość”
W tym przypadku w mowie potocznej nastąpiło niepotrzebne dodanie jednej głoski. Poprawna forma tego wyrażenia brzmi „podać w wątpliwość”. Podobnie można się „podać do dymisji”, a nie poddać do dymisji.
5. Ilość czy liczba
Bardzo często mówimy lub piszemy np. „duża ilość ludzi”. Zasada jest taka, że słowo „liczba” dotyczy rzeczy, które można policzyć, dlatego, mówiąc o ludziach, powinniśmy stosować liczbę, nie ilość. Od każdej reguły są jednak wyjątki i, jak wskazuje prof. Bańko, np. o bakteriach możemy powiedzieć, że są w dużej liczbie ( teoretycznie można je policzyć), ale łatwiej mówić o dużych ilościach, gdyż i tak żyją one w wielotysięcznych, a nawet wielomilionowych skupiskach.
6. „Tam i spowrotem”
Język polski jest trudny, bo choć z pozoru zapisuje się go tak samo jak się wymawia, w przeciwieństwie np. do języka angielskiego, to wiele głosek brzmi bardzo podobnie. Z tego powodu wielu Polaków ma trudność z zapisem takich wyrażeń jak te:
Poprawnie: „ z powrotem” – niepoprawnie: „spowrotem”
Poprawnie: „spoza” – niepoprawnie: „z poza”
Poprawnie: „sprzed” – niepoprawnie: „z przed”
7. „Tylko i wyłącznie”
Bardzo lubiane w mowie potocznej „tylko i wyłącznie” z punktu widzenia poprawności językowej jest poważnym błędem. Można powiedzieć albo „tylko”, albo „wyłącznie”, gdyż są to synonimy. Stosujemy je razem jako silne podkreślenie, należy jednak pamiętać, że jest to niepoprawne.
8. „Na dzień dzisiejszy”
Choć z pozoru nie widać w tym wyrażeniu nic złego, zgodnie z aktualnymi wytycznymi słowników poprawnej polszczyzny jest ono błędne. Profesor Bańko tłumaczy, że wynika ono z próby zastosowania wyższego stylu w wypowiedzi, choć lepiej powiedzieć „aktualnie” lub po prostu „dzisiaj” i nie narazić się na wytknięcie błędu.
9. „Podaj tą książkę”
To chyba jeden z najbardziej rażących błędów w języku polskim. „Ta książka”, o którą prosi osoba wypowiadająca powyższe zdanie, może leżeć na wyciągnięcie „tej ręki”. Prosząc o nią, należy jednak powiedzieć „ podaj mi tę książkę” ewentualnie wskazując „ podaj mi tę książkę, tą ręką” – problem tkwi w przypadkach! „Tę” w odniesieniu do biernika, a „tą”- narzędnika.
10.”Przekonywujący” czy „przekonywający”?
Język polski jest językiem ciągle żywym. Choć wiele osób przykłada ogromną wagę do tego, by pilnować starych zasad pisowni i wymowy, zdarza się, że wybitni znawcy języka postanawiają wziąć stronę większości i pozwalają na używanie form dotychczas uznawanych za niepoprawne. Tak stało się w przypadku przymiotnika „przekonujący” i jego dwóch form: „przekonywujący” i „przekonywający”. Aktualnie wszystkie odmiany tego słowa są poprawne.
