Czas: 100min.

Gatunek: Dramat

Produkcja: Niemcy, Arabia Saudyjska

Premiera: 2012

Reżyseria:  Haifaa  Al-Mansour

Scenariusz:  Haifaa  Al-Mansour

Wadjda ma 10 lat i marzy o rowerze, choć w jej kraju kobietom nie wolno prowadzić żadnych pojazdów. Żeby zdobyć na niego pieniądze, zbuntowana dziewczynka bierze udział w konkursie recytatorskim Koranu.

Feministyczna masa krytyczna

Nie bez powodu film w oryginale zatytułowany „Wadjda” trafia do polskich kin jako „Dziewczynka w trampkach„. Zamiast obco brzmiącego imienia mamy uniwersalnie rozpoznawalny kod ubioru. Obuwie to bowiem kluczowy element charakteryzujący główną bohaterkę. Zanim po raz pierwszy zobaczymy twarz dziewczynki, kamera pokazuje nam jej buty. Podobnie jak w „Persepolis” Marjane Satrapi wrzucone w bliskowschodni kontekst rekwizyty zachodniej mody i popkultury nabierają tu nagle emancypacyjnych właściwości.

Wadjda ma 10 lat i mieszka w Arabii Saudyjskiej. Chodzi w trampkach, nie lubi zasłaniać głowy, a jej przyjacielem jest chłopiec, co sprawia, że cieszy się reputacją buntowniczki. Kobietom w jej kraju nie wolno na przykład prowadzić pojazdów, ale dziewczynka marzy o własnym rowerze. Jej rebelia nie jest wyrachowana – ona chce po prostu bawić się jak chłopcy, którym wolno więcej. W Arabii Saudyjskiej noszenie trampek i jazda na rowerze mają jednak znamiona deklaracji politycznej. Żeby zdobyć upragniony jednoślad, Wadjda postanawia wziąć udział w konkursie recytacji wersetów Koranu. Pobożność wśród uczniów motywowana jest bowiem wysoką nagrodą pieniężną.

Równolegle z losami dziewczynki poznajemy historię jej matki, która również cierpi niedole patriarchatu. Zakaz jazdy samochodem sprawia, że kobieta znajduje się na łasce opryskliwego i niesumiennego kierowcy. Tymczasem jej mąż rozważa możliwość wzięcia sobie drugiej żony. Mężczyzna i tak jest w domu rzadkim gościem, a o jego istnieniu przypomina głównie wyeksponowany w centralnym punkcie mieszkania kiczowaty portret. Kobiecy punkt widzenia filmu wynika z faktu, że za kamerą stoi pierwsza w historii Arabii Saudyjskiej kobieta reżyserka.

Haifaa Al-Mansour pokazuje, że Wadjda i jej matka nie są jedynymi ofiarami kulturowego wykluczenia. Większość tego cierpienia odbywa się jednak w zaciszach domostw i pod zasłoną czadoru albo burki. Nauczycielka Wadjdy opowiada dziewczynce, że i ona kiedyś była do niej podobna. W wyznaniu tym jednak więcej jest groźby niż empatii. Ta sama kobieta przecież surowo karze dwie inne dziewczynki, które również buntują się przeciwko obowiązującym regułom zachowania. Dlatego też z wielkim zadowoleniem obserwuje ona postępy bohaterki w nauce Koranu, nieświadoma tego, że Wadjda znalazła sposób, by wykorzystać represyjną kulturę do realizacji własnego celu.

Wbrew poruszonej tematyce „Dziewczynka w trampkach” nie jest jednak filmem ponurym. Mimo wszystko dużo tu humoru. Reżyserka z ciepłą ironią pokazuje swój kraj. Zabawny jest już sam sposób, w jaki Wadjda podchodzi do nauki wersetów: kupuje w tym celu samouczek w postaci… gry wideo.

To pierwszy pełnometrażowy film fabularny zrealizowany w Arabii Saudyjskiej i miejscami czuć jeszcze lekkie realizatorskie wahanie, sztywność – na przykład w grze aktorskiej. Wcielająca się w Wadjdę Waad Mohammed sprawia na przykład wrażenie, jakby nieustannie bawił ją sam fakt bycia przed kamerą i odgrywania kolejnych zachowań, scen. Na szczęście jest to jak najbardziej w zgodzie z niepokornym, psotnym duchem jej postaci.

Zdjęcia do filmu nakręcono w Rijadzie (Arabia Saudyjska).

Jest to pierwszy film wyreżyserowany w Arabii Saudyjskiej przez kobietę.

Ze względu na fakt, że w Arabii Saudyjskiej kobietom nie wolno przebywać w towarzystwie obcych mężczyzn reżyserka podczas kręcenia filmu przebywała w furgonetce, gdzie oglądała aktorów na monitorze, a z ekipą filmową kontaktowała się przy pomocy walkie-talkie.

Haifaa Al-Mansour

Haifaa al-Mansour (ur. 10 sierpnia 1974) – saudyjska reżyserka filmowa i feministka. Pierwsza kobieta-reżyserka w Arabii Saudyjskiej.

Zrobiła licencjat z literatury na Amerykańskim Uniwersytecie w Kairze, zdobyła tytuł magistra z reżyserii i studiów filmowych na Uniwersytecie w Sydney. Jej film dokumentalny Kobiety bez cieni (2005) zdobył międzynarodowe nagrody. Z kolei Wajdja (Dziewczynka w trampkach) zdobył uznanie na festiwalach w Londynie i Wenecji. Haifaa al-Mansour w swoich filmach porusza tematy tabu: tolerancję, niebezpieczeństwa fundamentalizmu religijnego, potrzebę krytycznej oceny tradycyjnej kultury.