GMINA KRASNE MA SWÓJ HERB – RYS HISTORYCZNY

18 czerwca podczas uroczystej sesji, Rada Gminy Krasne podjęła uchwałę o przyjęciu herbu, flagi, baneru, sztandaru, pieczęci i łańcuchów. Nadanie herbu i insygniów władzy samorządowej to doniosłe wydarzenie, długo wyczekiwane przez lokalną społeczność. Uroczystość zorganizowaną przez władze Gminy Krasne objęli patronatem wojewoda mazowiecki, marszałek województwa mazowieckiego oraz starosta przasnyski.

Prezentujemy udostępnioną przez samorząd Gminy Krasne historię Krasnego oraz heraldyczne uzasadnienie nadania herbu i insygniów władzy, nawiązujących do rodu Krasińskich, który odcisnął ogromne piętno na losach gminy Krasne.
********************************************************

Herb Gminy Krasne
Na tarczy hiszpańskiej w polu błękitnym godło herbu Ślepowron.
Uzasadnienie

Krasne jest gniazdem rodowym Krasińskich herbu Ślepowron.W I poł. XIII wieku wieś od księcia Konrada Mazowieckiego miał otrzymać marszałek dworu Wawrzęta herbu Ślepowron (Warcisław). Pierwsza pewna wzmianka o miejscowości pochodzi z 1372 r., gdy sąd ziemski ciechanowski wyznaczył granice Krasnego dla Sławomira de Krasne herbu Ślepowron. Tenże Sławomir w 1380 r. był fundatorem pierwszego kościoła w Krasnem pw. Jana Chrzciciela.
***
Wieś Krasne, siedziba obecnej gminy, historycznie należała do powiatu przasnyskiego ziemi ciechanowskiej w Księstwie Mazowieckim. Po reformie administracyjnej 1998 roku Krasne ponownie wchodzi w skład tegoż powiatu.

Najstarszy dokument dotyczący tejże wsi jest datowany na dzień 15 marca 1372 r.
Akt ten to wyrok sądu ziemskiego ciechanowskiego, w którym Sławomir de Krasne (protoplasta rodu Krasińskich) wygrał spór o granicę ze swym sąsiadem Niedomysłem de Chodupie.
Z inicjatywy tegoż Sławomira de Krasne około 1380 r. była w jego dobrach erygowana parafia, wchodząca w skład diecezji płockiej.

Parafia w czasach mazowieckich i staropolskich to nie tylko jednostka administracji kościelnej, lecz również i państwowej. Wedle układu parafialnego pobierano podatki, zwoływano pospolite ruszenie na wojnę, prowadzono rejestrację i ruch ludności, zestawiano statystyki.

Ten stan utrzymywał się również i po III rozbiorze, gdy północne Mazowsze zostało anektowane przez Prusy.

Dopiero w epoce Księstwa Warszawskiego, pod wpływem kodyfikacji napoleońskiej, dążącej do rozdziału państwa od kościoła, powstały gminy świeckie.

Gmina Krasne miała swą siedzibę w sąsiedniej wsi Zalesie aż do 1946 r. (wsi wchodzącej jednakże w skład dóbr rodowych Krasińskich). Obszar tejże gminy ulegał wielokrotnym zmianom, by ustalić się w obecnym kształcie wraz z reformami administracyjnymi przeprowadzonymi w latach 70-tych XX wieku.
Obecne granice gminy obejmują w znakomitej większości obszar dwóch parafii – to jest Krasne i Zielona (erygowanej w 1448 r.).

Wspomniany wyżej Sławomir de Krasne z mazowieckiego bardzo licznego rodu Ślepowronów, miał być protoplastą 5 gałęzi, które przyjęły nazwiska Krasińskich, Pienickich, Łanieckich, Rembowskich i Szczuckich. Tylko ci pierwsi wybili się ponad cały ród i w ogóle szlachtę mazowiecką.

Krasne przez cały czas aż do 1945 r. pozostawało własnością Krasińskich (potomków Sławomira). Dziedziczyły tu ich różne linie. Przy czym gdy jedna z linii wymierała, inna linia wchodziła w dziedzictwo bądź wżeniała się do kuzynki – tak by utrzymać w rodzie gniazdo.W sytuacjach krytycznych, jaką na przykład była konfederacja barska, dochodziło do czasowych transakcji pomiędzy poszczególnymi liniami (należącymi do różnych opcji politycznych) tak, aby Krasne nie dotknęły żadne represje ze strony władz.

Przynależność rodu Krasińskich do herbu Ślepowron potwierdzają wszystkie najważniejsze herbarze epoki staropolskiej, począwszy od Bartosza Paprockiego. Zaznaczyć przy tym należy, iż w pracy Paprockiego zostały zamieszczone fałszywe dokumenty, pochodzące rzekomo z XIII w., wyprowadzające ród od mitycznego Warcisława, hetmana mazowieckiego.

W dalszych wiekach dodano jeszcze legendę o rzymskim pochodzeniu od rodu Waleriuszy. Skutki owej mitologizacji można znaleźć dziś w podziemiach kościoła w Krasnem – gdzie ufundowano kilka nagrobków fikcyjnych osób czy na fasadzie Pałacu Krasińskich w Warszawie (pobudowany w latach 1677-1695) z rzeźbami nawiązującymi do rzymskiego bohatera i jego sojusznika w bitwie – kruka, czy też na osiemnastowiecznych sztychach z genealogią.

Sam herb Ślepowron jest dość mocno eksponowany na budynkach fundowanych przez przedstawicieli rodu Krasińskich. Widać go wielokrotnie na zewnątrz (drzwi) i wewnątrz kościoła w Krasnem.

Ślepowrony można znaleźć na wyżej wspomnianym Pałacu Krasińskich w Warszawie, Pałacu w Radziejowicach, czy kościele w Woli Kiełpińskiej (przeniesiony z Zegrza w II połowie XIX w.). Natomiast na fundacjach związanych z generałem Wincentym hr. Krasińskim – na przykład zespół pałacowo-parkowy w Opinogórze, kościoły w Opinogórze i Pałukach – można spotkać napoleońską wersję herbu Ślepowrona (efekt nadania tytułu hrabiego Cesarstwa w 1811 r.), zupełnie obcą regułom polskiej heraldyki.

Ślepowron był także herbem nadanym przez króla Augusta III dla miasta Krasne.

Otóż dnia 2.05.1751 r. w Dobromilu w ziemi przemyskiej zmarł Błażej Krasiński, starosta przasnyski i nowomiejski, dziedzic ogromnych w tym i Krasnego. Starosta nie dość, że był bezpotomny (córki zmarły w dzieciństwie), to nie pozostawił żadnej bliższej rodziny. Po spadek po nim zgłosili się liczni dalecy krewni pochodzący po jego prapradziadzie Stanisławie Krasińskim, wojewodzie płockim.

W wyniku skomplikowanych układów, została zawarta ugoda familijna w Krasnem w 1752 r., w wyniku której Krasne z przyległościami przypadło braciom księdzu kanonikowi Adamowi, sekretarzowi koronnemu i Michałowi Hieronimowi, cześnikowi stężyckiemu, Krasińskim.

W dwa lata po dokonanym podziale spadku Michał Hieronim uzyskał przywilej od króla na lokację miasta w Krasnem na prawie magdeburskim (wystawioną w dniu 14.12.1754 r. w Warszawie). Dyplom zawierający treść lokacji znajdował się w zbiorach Biblioteki Krasińskich i podobnie jak inne dokumenty spłonął w 1944 r. Na szczęście dokument ów był oblatowany w grodzie ciechanowskim w 1755 r. – stąd jego treść udało się odtworzyć. Z tą tylko uwagą, że oryginał posiadał w sobie barwny wizerunek herbu dla miasta Krasne, zaś w oblacie wspomniany jest jedynie sam opis: „Korwin, Krzyż, Potkowa” czyli Ślepowron.

Wypada na koniec wspomnieć, że obszar parafii Krasne i Zielona, oprócz dawnych dóbr Krasińskich zawiera w sobie liczne okolice szlacheckie, powstałe na tym terenie na przełomie XIV i XV w. w wyniku nadań książąt mazowieckich dla drobnego rycerstwa. Okolice te o zabudowie kolonijnej – uległy już w XVI w. rozpadowi na liczne przysiółki (np. Milewo-Tabuły, Milewo-Bylice, Milewo-Ruszczyny, Milewo-Dębki, itd.). Przedstawiciele tych rodów w znakomitej większości dotrwali do naszych czasów i nadal zamieszkują obecną gminę Krasne.

Zaliczają się oni do rodów heraldycznych Ślasów-Grzymałów (Ślascy z Ślas, Ślesiccy ze Ślesic, Kamieńscy z Kamienic, Żbikowscy ze Żbik, Bartołdzi z Bartołdów, Łaguni z Łagun, Niesiobędzcy z Niesiobęd, Pęczkowscy z Pęczek, Jaźwińscy z Jaźwin), Ślepowronów (Milewscy z Milewa, Goździewscy z Goździ), Boleściców (Mossakowscy z Mossak, Kierzkowscy ze Żbik-Kierzków), Pobożan (Grabowscy z Grabowa). Przynależność herbowa kilku tutejszych rodów wymaga dalszych badań – tyczy się to Łyszkowskich z Mossak-Łyszkowa, Ruszczyńskich z Milewa-Ruszczyn, czy Brzozowskich z Brzozowa.

Foto: EJ, tygodnikprzasnyski.com.pl