Cicha prawda – produkty spożywcze dla niemowląt

lis 24, 2012

Cicha prawda o odżywkach dla dzieci i niemowląt

Produkty spożywcze dla niemowląt i dzieci muszą spełniać surowe normy surowcowe, higieny produkcji i związane z obrotem. Od jakości tych artykułów zależy zdrowie, a nawet życie dzieci, a zatem na producentach ciąży szczególna odpowiedzialność. Korzystając jednak z przychylności prawa i nieświadomości konsumentów, wiele koncernów spożywczych wykorzystuje to zatajając niewygodne informacje. W artykule pragnę przybliżyć problem, o którym nie przeczytamy w gazetach, ani nie usłyszymy w telewizji, gdyż pomimo zagrożenia zdrowotnego jakie za sobą niesie – „jest zgodne z prawem”!

Odżywki dla niemowląt i dzieci stanowią od kilku lat jeden z najszybciej rozwijających się segmentów na rynku artykułów spożywczych. Zmiana świadomości, nawyków oraz stylu życia młodych rodziców powoduje, że coraz częściej matki rezygnują z karmienia piersią na rzecz karmienia sztucznego.

Głównymi czynnikami wpływającymi na rezygnację z naturalnego karmienia są:

– kampanie reklamowe produktów spożywczych dla najmłodszych prowadzone przez renomowane firmy;

– wzrost zamożności społeczeństwa, co wpływa na zmianę jakości życia;

– zanieczyszczenie środowiska naturalnego powodujące wzrost alergii pokarmowych u dzieci;

– względy społeczne: skrócone urlopy macierzyńskie, a także rosnąca aktywność zawodowa kobiet.

Największym udziałem na rynku charakteryzują się mleka modyfikowane- 33,6%. Zdaniem ekspertów mleka modyfikowane należą do najdynamiczniej rozwijających się segmentów rynku żywności dla dzieci. Od 2002 do 2005 roku wartość sprzedaży mleka modyfikowanego zwiększyła się o 39,8%.

Odżywki dla dzieci i niemowląt produkowane są najczęściej na bazie mleka krowiego. Skład tłuszczu mleka krowiego różni się znacznie od tłuszczu mleka ludzkiego. Różnice te dotyczą głównie udziału niezbędnych nienasyconych kwasów tłuszczowych (NNKT), proporcji kwasów tłuszczowych nasyconych, monoenowych i polienowych, zawartości i składu tokoferoli oraz struktury stereospecyficznej triacylogliceroli.

Dla rozwijającego się organizmu dziecka szczególnie ważne są długołańcuchowe wielonienasycone kwasy tłuszczowe. Stanowią one główny budulec tkanek układu nerwowego i mózgu dziecka. Blisko 60% suchej masy mózgu stanowią składniki lipidowe, zwłaszcza fosfolipidy zawierające znaczne ilości DWKT . Stąd zwiększone zapotrzebowanie organizmu dziecka na prekursory tj. kwas linolowy C18:2 n-6 i kwas linolenowy C18:3n-3, które następnie są w organizmie dziecka metabolizowane do długołańcuchowych wielonienasyconych kwasów tłuszczowych odpowiednio rodzin n-3 i n-6.

Przy produkcji odżywek niedostatek wielonienasyconych KT w mleku krowim uzupełniany jest przez dodatek olejów roślinnych (mogą być źródłem izomerów trans KT, które powstają w wysokich temperaturach np. podczas rafinacji oleju) np. kukurydzianego i słonecznikowego bogatych w kwas linolowy oraz oleju sojowego i rzepakowego zawierających oprócz kwasu linolowego kwas linolenowy.

Dodatek olejów (tłuszczów roślinnych) w stosunku do końcowej zawartości tłuszczu mlekowego w odżywkach dla dzieci wynosi od 40 do 100%. Bardzo łatwo można to sprawdzić- wystarczy uważnie przeczytać skład podany na opakowaniu.

Modyfikowane mleko w proszku zawiera więc w 100g od 21 do 27,6g tłuszczu, jest to więc produkt wysokotłuszczowy zawierający wielonienasycone KT podane na utlenienie lipidów.

W procesie technologicznym produkcji odżywek występuje kilka punktów krytycznych, w których dodane do mleka oleje zawierające wielonienasycone KT w sposób szczególny narażone są na utlenienie:

homogenizacja prowadzona dwustopniowo z dostępem powietrza o temperaturze ok. 70°C;
suszenie rozpyłowe ujednoliconego substratu, przebiegające w strumieniu gorącego powietrza. Temperatura powietrza wlotowego wynosi około 180°C, wylotowego ok. 75°C;
długotrwałe przechowywanie gotowego produktu, bez usunięcia powietrza z wnętrza porowatych cząstek proszku mlecznego.

Mając na uwadze powyższe punkty istnieje racjonalne zagrożenie oksydacji lipidów.

Podczas utlenienia tworzą się wolne rodniki, nadtlenki, wodoronadtlenki powodujące biegunki, a w następnej kolejności aldehydy, ketony, związki karboksylowe, kwasy tłuszczowe z układem sprzężonych wiązań podwójnych i potrójnych, estry, alkohole, dimery, które wykazują działanie mutagenne i kancerogenne.

Jedną z grup produktów oksydacji lipidów stanowią kwasy tłuszczowe zawierające układ trzech sprzężonych wiązań podwójnych (TCFA). Niektóre izomery TCFA mogą prowadzić do powstawania wielu nietypowych długołańcuchowych wielonienasyconych kwasów tłuszczowych, o właściwościach zupełnie odmiennych od tych występujących naturalnie. Wbudowanie nietypowych długołańcuchowych wielonienasyconych KT w błony komórkowe drastycznie zmienia ich właściwości i funkcjonowanie co ma zasadnicze znaczenie dla rozwoju układu nerwowego dziecka.

Dodanie tłuszczów roślinnych prowadzi do przedłużenia terminu przydatności do spożycia i wydłużenia okresu przechowywania po otwarciu opakowania. Przeterminowany olej roślinny nie zmienia drastycznie swojego zapachu, natomiast chyba każdy z nas spotkał się z zapachem jełkiego tłuszczu mlekowego (przeterminowane masło). Takie rozwiązania są uzasadnione ze względów ekonomicznych ale nie zdrowotnych.

Produkty dla niemowląt (do 12 miesiąca życia) i małych dzieci (od 1 do 3 roku życia) zaliczane są do środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego. Jednak po mimo restrykcyjnych warunków w jakich są produkowane poważnie zagrażają ich zdrowiu.

Rozporządzenie Ministra Zdrowia w sprawie środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego nie limituje obecności ani poziomu występowania jakiejkolwiek substancji będącej produktem oksydacji lipidów i nie wyczerpuje jakości zdrowotnej produktu. Tym samym niemowlęta są potencjalnie narażone na działanie szkodliwych dla zdrowia produktów oksydacji lipidów.

Badania przeprowadzone przez Przygońskiego w 2003 roku dowodzą, że produkty oksydacji lipidów występują w analizowanych przez niego odżywkach dla niemowląt.

Także badania przeprowadzone przez Martysiak – Żurowską i Stołyhwo w 2005 roku pokazały, że produkty utlenienia lipidów są obecne w większości badanych odżywek dla niemowląt.

Joanna Strzeszewska

Spec. ds. Systemów Jakości

Technolog Żywności i Żywienia Człowieka